Cục Hàng không Liên bang Mỹ (FAA) đình chỉ phóng Falcon 9 sau khi một tên lửa của SpaceX bị vỡ tan trong không gian và làm hỏng lô vệ tinh Starlink mà nó mang theo lên quỹ đạo. Đây là vụ phóng Falcon 9 thất bại đầu tiên sau hơn 7 năm của SpaceX.

Khoảng 1 giờ sau khi Falcon 9 cất cánh từ Căn cứ Lực lượng Không gian Vandenberg ở bang California (Mỹ) vào tối 11/7, động cơ tầng 2 của tên lửa Falcon 9 trong không gian không thể tái kích hoạt và phóng 20 vệ tinh Starlink vào quỹ đạo thấp hơn nhiều so với kế hoạch, khiến chúng sẽ quay trở lại bầu khí quyển Trái đất và bốc cháy.

Elon Musk, Giám đốc điều hành SpaceX, hôm 12/7 viết trên mạng xã hội X của mình về nỗ lực tái kích hoạt động cơ trong không gian “dẫn đến RUD động cơ vì những lý do hiện chưa rõ”.

RUD là viết tắt của Rapid Unscheduled Disassembly, thuật ngữ tiếng lóng trong ngành công nghiệp vũ trụ để mô tả sự cố nổ hoặc phá hủy bất ngờ của tên lửa hoặc tàu vũ trụ. Thuật ngữ này thường được sử dụng một cách hài hước để giảm nhẹ sự nghiêm trọng của sự cố. Trong bài viết về sự cố Falcon 9, Elon Musk sử dụng thuật ngữ RUD để mô tả sự cố hỏng động cơ tầng 2 của tên lửa.

RUD là sự cố hiếm gặp nhưng nghiêm trọng với bất kỳ công ty vũ trụ nào. Nó có thể gây ra thiệt hại về tài sản, thương vong và làm chậm tiến độ của các chương trình vũ trụ.

Falcon 9 sẽ bị đình chỉ bay cho đến khi SpaceX điều tra nguyên nhân sự cố, sửa chữa tên lửa và nhận được sự chấp thuận của FAA, cơ quan này cho biết trong một tuyên bố. Quá trình đó có thể mất vài tuần hoặc vài tháng, tùy thuộc vào mức độ phức tạp của sự cố và kế hoạch khắc phục của SpaceX.

Nhiệm vụ bất thành của Falcon 9, tên lửa hoạt động tích cực nhất thế giới, đã chấm dứt chuỗi thành công hơn 350 nhiệm vụ liên tiếp, trong đó SpaceX duy trì vị trí thống trị trong ngành công nghiệp phóng vệ tinh. Nhiều quốc gia và công ty vũ trụ dựa vào SpaceX, công ty tư nhân trị giá khoảng 200 tỉ USD, để đưa vệ tinh và phi hành gia của họ lên vũ trụ.

Elon Musk cho biết SpaceX đang cập nhật phần mềm của các vệ tinh Starlink để buộc các động cơ đẩy tên lửa hoạt động mạnh hơn bình thường để tránh rơi xuống bầu khí quyển Trái đất và bốc cháy.

Tỷ phú 52 tuổi người Mỹ lưu ý: “Không giống như trong phim Star Trek, điều này có thể không hiệu quả, nhưng đáng để thử”.

Tối 12/7, SpaceX viết trên X rằng các vệ tinh không gây ra mối đe dọa nào cho công chúng. Công ty không ước tính thời điểm chúng sẽ rơi trở lại Trái đất, nhưng sẽ xuất hiện dưới dạng những vệt sáng trên bầu trời.

“Những sao băng”, Elon Musk bình luận trong bài đăng của SpaceX.

Trước đó, SpaceX cho biết trong ngày rằng độ cao các vệ tinh quá thấp đến mức lực hấp dẫn của Trái đất kéo chúng xuống 5 km gần hơn về phía bầu khí quyển. Công ty xác nhận chúng sẽ “tái nhập vào bầu khí quyển của Trái đất và biến mất hoàn toàn”.

Hình ảnh Falcon 9 phóng các vệ tinh lên quỹ đạo trong không gian sau khi cất cánh từ Căn cứ Lực lượng Không gian Vandenberg – (Ảnh: Reuters).

Hôm 12.7, NASA (Cơ quan Hàng không và Vũ trụ Mỹ) cho biết họ giám sát tất cả các sứ mệnh Falcon 9 của SpaceX.

Người phát ngôn NASA nói: “SpaceX đã cung cấp thông tin và đưa NASA vào cuộc điều tra bất thường đang diễn ra của công ty để hiểu vấn đề và hướng đi sắp tới”.

SpaceX cho biết sự cố ở tầng hai tên lửa Falcon 9 xảy ra sau khi các kỹ sư phát hiện rò rỉ oxy lỏng, nhiên liệu tạo ra lực đẩy.

Sự cố xảy ra trong nhiệm vụ thứ 354 của Falcon 9. Đây là vụ phóng Falcon 9 thất bại đầu tiên từ năm 2016, khi một tên lửa phát nổ trên bệ phóng ở bang Florida và phá hủy hàng hóa của khách hàng (một vệ tinh liên lạc Israel).

Tom Mueller, cựu phó chủ tịch phụ trách động cơ đẩy của SpaceX – từng thiết kế động cơ Falcon 9, đã chia sẻ với Elon Musk trên X: “Chúng tôi biết chuỗi thành công đáng kinh ngạc này phải kết thúc ở một thời điểm nào đó. Đội ngũ sẽ khắc phục sự cố và bắt đầu chu kỳ lại”.

Thất bại này có thể sẽ cản trở tốc độ phóng Falcon 9 ngày càng tăng của SpaceX. 96 lần phóng tên lửa vào năm 2023 là nhiều nhất cho đến nay và vượt tổng số lần phóng hàng năm ở bất kỳ quốc gia nào. Để so sánh, Trung Quốc (đối thủ không gian của Mỹ) thực hiện 67 sứ mệnh lên vũ trụ vào năm 2023 bằng nhiều tên lửa khác nhau.

Will Whitehorn, Chủ tịch công ty đầu tư mạo hiểm Seraphim Space Investment Trust, bình luận: “Falcon 9 cực kỳ hiếm khi thất bại. Tỷ lệ thành công của Falcon 9 cao hơn rất nhiều so với hầu hết các loại tên lửa khác được phát triển”.

Dù chuyến bay Falcon 9 tối 11.7 là một sứ mệnh nội bộ, nhưng việc đình bay tên lửa này có khả năng ảnh hưởng đến các nhiệm vụ sắp tới của khách hàng SpaceX.

Falcon 9 hiện là tên lửa duy nhất của Mỹ có khả năng đưa phi hành đoàn NASA lên Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS). NASA dự kiến sẽ khởi động sứ mệnh phi hành gia tiếp theo của mình vào tháng 8, với tàu vũ trụ dành cho phi hành gia Crew Dragon của SpaceX.

NASA cố gắng giúp khắc phục các vấn đề không liên quan với tàu vũ trụ Starliner của Boeing, đang trong quá trình thử nghiệm để chứng minh nó có thể trở thành phương tiện thứ hai đưa phi hành gia NASA lên quỹ đạo cùng Crew Dragon.

Trước đó, SpaceX dự kiến thực hiện sứ mệnh Polaris Dawn Crew Dragon sớm nhất vào ngày 31.7, đưa 4 phi hành gia tư nhân lên quỹ đạo trong vài ngày để thực hiện chuyến đi bộ ngoài không gian thương mại đầu tiên sử dụng bộ đồ vũ trụ mới thiết kế của công ty.

Jared Isaacman, người đứng đầu chương trình Polaris Dawn Crew Dragon và là thành viên phi hành đoàn, nói ông kỳ vọng SpaceX sẽ nhanh chóng khắc phục sự cố.

“Với sứ mệnh Polaris Dawn Crew Dragon, chúng tôi sẽ bay bất cứ khi nào SpaceX sẵn sàng và hoàn toàn tin tưởng vào tên lửa, tàu vũ trụ cùng các hoạt động”, Jared Isaacman viết trên X.

Elon Musk trả lời rằng: “Chúng tôi sẽ điều tra vấn đề và tìm kiếm bất kỳ sự cố tiềm ẩn nào khác”.

Kể từ năm 2018, SpaceX đã phóng khoảng 7.000 vệ tinh Starlink với nhiều thiết kế khác nhau vào vũ trụ để phục vụ cho mạng internet băng thông rộng toàn cầu của mình. Các nhà phân tích ngành cho rằng 20 vệ tinh Starlink trong nhiệm vụ phóng Falcon 9 bất thành hôm 11.7 có tổng giá trị ít nhất là 10 triệu USD.

Đây là tin xấu mới nhất với SpaceX sau khi bị cáo buộc tàn phá môi trường sống của chim. Trang The New York Times cho biết các hoạt động của SpaceX đã gây nổ, cháy, rò rỉ và các vấn đề khác ít nhất 19 lần kể từ năm 2019. Một vụ phóng tên lửa vào năm 2023 đã kết thúc bằng vụ nổ, thiêu rụi 3,5 mẫu Anh (khoảng 14.163 mét vuông) của một công viên bang gần đó.

Vụ việc gần đây xảy ra vào tháng 6 với vụ phóng tên lửa mạnh và lớn nhất thế giới Starship bay lên vũ trụ và quay trở lại. Dù được coi là thành công, chuyến bay đã để lại những vệt lòng đỏ trứng gà dính trên mặt đất gần địa điểm phóng tên lửa Starship.

Khu phức hợp Starbase giáp ranh với các vùng đất công như Công viên bang Boca Chica và gần đường di cư của một số loài chim, gồm cả Piping Plovers (choi choi chân vàng). Loài choi choi chân vàng được Cục Cá và Động vật hoang dã Mỹ liệt kê là “bị đe dọa”.

Tổ chức nhóm phi lợi nhuận Coastal Bend Bays & Estuaries Program đã ghi nhận được 9 tổ chim trong khu vực trước vụ phóng tên lửa Starship hồi tháng 6, nhưng không có tổ nào còn nguyên vẹn sau vụ phóng.

“Cả 9 tổ chim được theo dõi sau vụ phóng tên lửa vào ngày 6.6 đều bị mất trứng, trứng bị hư hỏng hoặc cả hai. Thiệt hại này không phù hợp với bất kỳ tương tác nào từ động vật ăn thịt nào theo kinh nghiệm của chúng tôi. Ngoài ra, tốc độ/lực mạnh từ mảnh vỡ phóng ra và cát/bùn ướt đều rõ ràng trong cả ảnh chụp camera quan sát và trên mặt thân camera, một trong số đó đã bị vỡ ống kính bởi một viên sỏi bê tông”, theo báo cáo năm 2024 của Coastal Bend Bays & Estuaries Program.

Vụ phóng tên lửa Starship đã bắn mảnh vỡ khắp các khu vực xung quanh và gây ra một đám cháy nhỏ. Tấm kim loại và vật liệu cách nhiệt cũng được tìm thấy trong số các mảnh vỡ.

Các hoạt động môi trường của SpaceX gây ra mâu thuẫn với các cơ quan chính phủ Mỹ như Cục Công viên Quốc gia, Cục Cá và Động vật hoang dã Mỹ. Tuy nhiên, Cục Hàng không Liên bang Mỹ đã bảo vệ SpaceX trong một tuyên bố với tờ The New York Times.

“Việc mảnh vỡ bắn vào các công viên tiểu bang hoặc đất quốc gia không phải là những gì chúng tôi quy định, nhưng điều quan trọng là không ai bị thương. Chúng tôi chắc chắn không muốn mọi người cảm thấy như họ đang bị chèn ép. Thế nhưng, đó thực sự là một hoạt động quan trọng mà SpaceX đang tiến hành. Nó thực sự quan trọng với chương trình vũ trụ dân sự của chúng ta”, một quan chức thuộc Cục Hàng không Liên bang nói.

Gary Henry, cựu cố vấn của SpaceX về các chương trình phóng tên lửa của Lầu Năm Góc, chia sẻ với The New York Times rằng SpaceX nhận thức được những lời chỉ trích xung quanh các hoạt động môi trường của họ và có kế hoạch giải quyết chúng.

Ông cho biết SpaceX đã thuê một nhà tư vấn để theo dõi các mô hình di cư của chim. Các nhà nghiên cứu của công ty “không tìm thấy bằng chứng” về sự thay đổi của số lượng chim địa phương. Tuy nhiên, các quan chức môi trường còn có nhiều bức xúc với SpaceX.

The New York Times đưa tin Elon Musk đã lợi dụng những điểm yếu và sự mâu thuẫn trong nhiệm vụ của các cơ quan khác nhau để tránh hoặc giảm bớt các quy định có thể gây bất lợi cho SpaceX. Cục Cá và Động vật hoang dã Mỹ cùng Cục Công viên Quốc gia (những đơn vị giám sát tài nguyên thiên nhiên và các tài nguyên khác) đã nhiều lần không thành công trong việc bảo vệ quan điểm và thực thi quy định của mình trước các cơ quan lớn hơn như Cục Hàng không Liên bang.

The New York Times cũng cho biết Elon Musk đã mở rộng hoạt động của SpaceX nhiều hơn so với những gì ông ban đầu hứa với các quan chức. Mark Spier, cựu quan chức Cục Công viên Quốc gia, cáo buộc Elon Musk đã “đánh lừa” các quan chức.

“Họ cứ nói: “Không, chúng tôi sẽ không làm điều đó”, rồi họ quay lại và nói: “Vâng, chúng tôi sẽ làm”. Chúng ta đã bị đánh lừa”, Mark Spier cho hay.

• SpaceX sắp phóng tên lửa mang vệ tinh hơn 6 tấn
• Vì sao nữ phi hành gia phải uống thuốc tránh thai khi ra ngoài không gian?
• Tàu ngầm hải quân có thể lặn sâu nghìn mét, nhưng thứ gì lại có thể khiến chúng phát nổ?